Wij Nederlanders houden niet van taalfouten, maar tegelijkertijd is foutloos schrijven voor velen een haast onmogelijke opdracht. Uit onderzoek blijkt echter dat taalfouten invloed hebben op onder andere de begrijpelijkheid en de geloofwaardigheid van een tekst.**

De gemeente Weert ondervond dit in april 2019 aan den lijve. De gemeente verstuurde een brief met foutief Engels aan een groep niet-Nederlandse inwoners, die aan de Europese verkiezingen mochten deelnemen. De brief stond vol Engelse taal- en tikfouten:

“As a European citizin living in the Netherlands you may choose to vote in the election od (Dutch) menber of the European Parliament in the Nedertherlands. Please finf included your registration form in this regard.”

De brief werd gepubliceerd op de website ‘Weert de gekste’ en daar kreeg de gemeente een stormvloed aan kritiek over zich heen. De brief bleek een grote bron van ergernis en voor veel mensen was het een aanleiding om vraagtekens te zetten bij de gehele Weertse politiek. Een kleine greep uit de reacties van de inwoners:

“Schandalig dat men dit durft te verzenden. Het niveau van de ambtenaren is ver onder peil.”

“Dit is geen incident, maar symptomatisch voor de kwaliteit van de Weerter ambtenarij en politiek.”

Ergerlijk, ergerlijker, ergerlijkst

De Telegraaf stelde in oktober vorig jaar 6.110 mensen de vraag of slechte spelling ergerlijk is. Maar liefst 88 procent van de respondenten beantwoordde deze vraag volmondig met ‘ja’. Ze gaven aan taalfouten te zien als een indicator voor slordigheid. Daarnaast toont het volgens hen een zekere desinteresse in de Nederlandse taal, die de maker van een taalfout niet in dank wordt afgenomen.

In de vragenlijst konden de respondenten verder ook specificeren waar ze zich precies aan ergerden. Daaruit bleek onder andere dat het schrijven van ‘me’ in plaats van ‘mijn’ voor velen de grootste bron van ergernis is. Daarna volgde het maken van d/t-fouten en ook het gebruiken van verkeerde verwijswoorden, zoals ‘die meisje’ in plaats van ‘dat meisje’, werd door veel respondenten als irritant ervaren. Verder werd onder andere de verkeerde spelling van bezittelijke voornaamwoorden (‘u’ in plaats van ‘uw’) genoemd.

Bovenstaande fouten worden niet alleen als irritant beschouwd, ze worden ook veel gemaakt. In de infographic hiernaast staat een lijstje met de zeven meest gemaakte taalfouten volgens tekstschrijver en communicatiedeskundige Miriam Swaans. Hieruit blijkt dat de meeste fouten worden gemaakt in samenstellingen. Ook de fouten die door Telegraaflezers als ergerlijk worden bestempeld staan hoog in de lijst. Het maken van d/t-fouten staat op nummer 3 en de fout in het bezittelijk voornaamwoord op 6.

Alleen maar irritant?

We maken dus taalfouten en mensen ergeren zich daaraan, dat is zeker. De vraag is wat in de praktijk het effect is van taalfouten. Uit onderzoek blijkt dat fouten in een tekst ook daadwerkelijk een negatieve invloed hebben op de tekstverwerking. Ellen de Roo concludeerde in 2010 in haar Masterscriptie dat d/t-fouten afleiden van de boodschap van een tekst. De fouten leiden namelijk tot meer gedachten over de auteur, waardoor de lezer niet meer bezig is met het verwerken van de boodschap.

Het onderzoeksteam van taalkundige Laura Kloet concludeerde een paar jaar eerder al, in 2003, hoe groot de invloed van een ogenschijnlijk kleine markeerfout kan zijn op de begrijpelijkheid van een tekst. In de zinnen “Ik ga iets eten en dan wil ik naar huis” en “Ik ga iets eten, maar dan wil ik naar huis” zijn bijvoorbeeld alleen de woorden ‘en’ en ‘maar’ anders, maar er zit wel een verschil in betekenis. Het verwisselen van deze twee signaalwoorden doet dan ook afbreuk aan het tekstbegrip van de lezer. Yvonne Harm voegde hier in 2008 nog aan toe dat taalfouten ook de geloofwaardigheid van zowel de zender van de tekst als die van de tekst zelf negatief beïnvloeden. Dit bleek uit haar onderzoek, waarin ze zich met name richtte op fouten in het gebruik van ‘dan’, ‘als’, ‘hun’ en ‘ze’.

Kleine taalfouten, grote taalfouten

Uit de onderzoeken komt verder nog naar voren dat er een verschil bestaat tussen verschillende soorten taalfouten en hun effecten. Niet alle fouten worden je even zwaar aangerekend op het gebied van begrip en geloofwaardigheid. Zo ziet de lezer een d/t-fout over het algemeen sneller door de vingers (en vaker over het hoofd!) dan een verkeerd verwijswoord of een markeerfout. Het effect van zo’n d/t-foutje op de geloofwaardigheid en het tekstbegrip is hiermee dan ook automatisch wat kleiner.

Hoewel d/t-foutjes je dus nog wel eens worden vergeven, is dit geen vrijbrief en betekent het uiteraard niet dat je als maker van taalfouten makkelijk wegkomt met een fout in je tekst. Het is dus van groot belang om je tekst eerst goed na te laten kijken voor je hem de wereld in stuurt, iets wat de gemeente Weert voortaan waarschijnlijk wel twee keer zal doen.

** Dit blog werd voor ons geschreven door Aniek van den Brandt en Julia van der Staak.  Zij schreven en onderzochten de beste manier om een blog te maken voor de cursus Information Design voor hun studie aan Tilburg University (Tilburg School of Humanities and Digital Sciences). Aniek en Julia, dankjewel voor deze post en gefeliciteerd met jullie 8!

De bronnen die Aniek en Julia gebruikten:

• De Roo, E. (2010). Stam…+ t? Een kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar de invloed van foutfrequentie van d/t-fouten, op de oordelen van lezers. Universiteit van Utrecht.
• De Vente, M. (26 oktober, 2018). Uitslag Stelling: Onze mooie taal verloedert. Telegraaf. Geraadpleegd op 25 april 2019.
• Harm, Y. (2008). Het effect van taalfouten op tekstwaardering: een experimenteel onderzoek naar de invloed van regelkennis en het vinden van taalfouten en het effect daarvan op de geloofwaardigheid van de tekst, de schrijver en aangehaalde bronnen.Universiteit van Utrecht.
• Kloet, L., Renkema, J., van Wijk, C., van Waes, L., Cuvelier, P., Jacobs, G., & de Ridder, I. (2003). Waarom foutloos schrijven? Het effect van taalfouten op tekstwaardering, imago en overtuigingskracht. Studies in Taalbeheersing. Assen: Koninklijke Van Gorcum, 270-279.
• Swaans, M. (22 oktober, 2015). De meest gemaakte taalfouten in het Nederlands. Swaans Communicatie. Geraadpleegd op 7 mei 2019.
• Weert de Gekste. (2 april, 2019). Gemeente zegt sorry voor foute brief. Geraadpleegd op 25 april 2019.

Meer weten over taalfouten en schrijftips?