‘Ik zoek het woord voor iets wat moeite kost om te begrijpen, iets waar je even over na moet denken. Niet hersenspinsel, maar…’ Niets zo irritant als niet op het juiste woord kunnen komen. Het ligt op het puntje van je tong, maar het rolt er maar niet uit. Hoe kan dat? En nog interessanter: waarom kunnen we op een later random moment tóch op het goede woord komen? We nemen je mee in de wereld van het tip-of-the-tongue-fenomeen: een kwelling voor tekstschrijvers.

Gek eigenlijk, dat we soms niet op een woord kunnen komen ondanks dat we het zonder twijfel kennen. We omschrijven de betekenis, kunnen synoniemen bedenken, zelfs aangeven hoeveel lettergrepen het heeft en op welk woord het lijkt. Maar op die ene term komen? Geen denken aan.

Op het puntje van je tong: universeel fenomeen

Het tip-of-the-tongue-fenomeen (TOT) overkomt gelukkig iedereen wel eens. Zelfs in gebarentaal vinden we dit fenomeen terug. Gemiddeld hebben we er zo’n een of twee keer per week last van. Ben je iets ouder? Dan kan je elke dag last hebben van een TOT. Dat betekent dus elke dag een frustrerend moment!

Want frustrerend, dat is het zeker. Onderzoek wijst namelijk uit dat het gevoel van TOT hetzelfde voelt als een milde kwelling, net zoals je voelt als je moet niesen maar de nies eindeloos op zich laat wachten. Het blijft je bezighouden en je kunt nergens anders meer aan denken.

Waar komt TOT vandaan?

Het is niet helemaal duidelijk waar een TOT vandaan komt. Er zijn verschillende mogelijkheden:

1. Een TOT is een bijproduct van hoe we praten. Verschillende informatie over woorden wordt namelijk allemaal apart opgeslagen in je brein: de betekenis, grammaticale categorie (zelfstandig naamwoord versus bijvoeglijk naamwoord) en klank. Het zou kunnen zijn dat je mentale woordenboek soms vastloopt en niet de juiste verbindingen kan maken. Het gevolg? Het woord blijft steken op het puntje van je tong.
2. Een tweede verklaring is dat een TOT-woord niet ‘sterk’ genoeg is om het hele proces te doorstaan van zoeken naar klanken tot ze daadwerkelijk uitspreken. Bijvoorbeeld als je woorden niet vaak uitspreekt of lange tijd niet hebt gebruikt.
3. Tot slot denken sommige onderzoekers dat al die synoniemen die je opnoemt in je zoektocht naar het juiste woord, het eigenlijke woord blokkeren. Je bent dan zo bezig met verwante betekenissen en klanken, dat het goede woord geen ruimte krijgt. Vergelijk maar eens met het moment dat je je iets probeert te herinneren terwijl iemand in je oor tettert. Dat gaat lastig!

Die laatste verklaring klinkt vooral logisch door het feit dat we vaak ineens op het woord komen als we er een tijdje niet meer aan gedacht hebben. De blokkade van andere woorden verdwijnt dan ook, waardoor het juiste woord weer ruimte krijgt. Óf we lopen juist tegen iets aan wat de goede klanken activeert.

Breinbreker

Hoe dan ook, het is een enorme opluchting als je eindelijk op dat langverwachte woord komt! Oh, en het woord dat ik in de inleiding zocht, was ‘breinbreker’. Daar ben ik inmiddels achter 😉.

Kun je hulp gebruiken bij het vinden van de juiste woorden? Wij zoeken net zo lang tot we jouw verhaal goed op papier hebben! Neem gerust contact met ons op: dan brainstormen we samen verder.

Wil je nog meer handige taaltips in je inbox?