Een goedgekozen metafoor kan je tekst laten sprankelen. Beeldspraak is geweldig, totdat je je lezer bedelft onder een stortvloed van taalkunstjes. In deze blog duiken we in de vraag: hoe voorkom je een overdosis stijlfiguren?

Beeldspraak werkt omdat het je verhaal kleur geeft. Maar stel je eens voor dat een schilder álle kleuren op zijn palet tegelijk gebruikt. Het resultaat? Een onleesbaar, chaotisch kunstwerk. Zo werkt het ook in teksten. Een enkele rake vergelijking blijft hangen, maar een tekst vol metaforen, analogieën en personificaties voelt snel zwaar en vermoeiend.

Hoe het dus niet moet: “We hebben het schip in woelige baren koersvast gehouden en zijn met vereende krachten de storm doorgekomen, waardoor we stevig in het zadel zitten om het komende jaar de vruchten te plukken van onze zaaiwerkzaamheden.”

Pardon? We zitten op een schip, in een storm, maar blijkbaar óók op een paard én op een akker. Dat leest als een draaimolen van metaforen, en de lezer raakt de draad kwijt.

De metafoormachine: hoe herken je overdaad?

Hoe weet je of je doorslaat? Een paar alarmsignalen:

• Mix van beelden: je start met een sportmetafoor en eindigt bij koken. Dat wringt.
• Te veel vergelijkingen in korte tijd: elke alinea bevat minstens één metafoor of beeld. Dat voelt geforceerd.
• Clichés all over: bekende beelden als “de kar trekken” of “een tandje bijzetten” vullen je tekst. Dat maakt het voorspelbaar en saai.
• Verlies van helderheid: de lezer moet twee keer lezen om te snappen wat je bedoelt, omdat het beeld overheerst.

Het grootste risico? Je boodschap raakt ondergesneeuwd. Wat je wilde zeggen, komt niet over – de lezer blijft hangen in de beeldenregen.

Hoe gebruik je beeldspraak slim?

Beeldspraak werkt het beste als het subtiel wordt ingezet. Een paar praktische tips om in je achterhoofd te houden:

1. Kies één sterk beeld: bouw daar rustig omheen.
2. Houd het passend: sluit je beeld aan op het onderwerp en je doelgroep? Een hippe metafoor werkt anders bij studenten dan bij juristen.
3. Schrap clichés: zoek liever naar iets fris dan naar een uitgekauwd gezegde.
4. Check je mix: gebruik je al beeldspraak? Vermijd dan om kort daarna nóg een vergelijking te maken.

Een frisse neus voor je tekst

Hebbes? Beeldspraak is dus een krachtig wapen in je schrijfgereedschap. Het kan verduidelijken, verlevendigen en prikkelen. Maar: overdaad schaadt. Ga gerust los met een mooie metafoor, maar hou het scherp in de gaten: één pakkend beeld zegt vaak meer dan vijf matige.

Als je twijfelt of je beeldspraak doorslaat, laat je tekst dan even rusten. Lees het later terug met een frisse blik. Of nog beter: laat iemand anders het lezen. Vaak valt het een buitenstaander sneller op als je van de hak op de tak springt met beelden. Helpen wij je natuurlijk graag mee!