Aanhalingstekens: een paar kleine streepjes lijken zo onschuldig, maar ze kunnen de betekenis van een tekst maken of breken. Ze kunnen de betekenis van een wóórd zelfs maken of breken! Met aanhalingstekens kondig je namelijk een citaat aan, maar je kunt ze ook juist kritisch of zelfs spottend inzetten. Of om een bepaald woord of zinsdeel te benadrukken. Wanneer gebruik je ‘aanhalingstekens‘? En wanneer gebruik je enkele of dubbele haakjes?

“Baudet bespotte de Joodse gemeenschap met een toegevoegde én een weggelaten beginkapitaal”, zo luidde de kop van een column van Jan Kuitenbrouwer in de Volkskrant. Hij schreef over een tweet van Thierry Baudet van een week eerder:

We vinden veel van deze tweet, maar veel mensen vielen vooral over het feit dat Baudet het woord Holocaust tussen aanhalingstekens zette (en met een kleine letter schreef, overigens). Daardoor vatten mensen zijn tweet op als een vorm van Holocaust-ontkenning. Klopt dat? En hoe kunnen die kleine tekentjes toch zoveel verschil maken? We leggen het je uit.

Aanhalingstekens: teken van sarcasme

Aanhalingstekens kun je op verschillende manieren inzetten. Bijvoorbeeld om een woord of zinsdeel extra aandacht te geven, maar ook om een sarcastische of spottende toon te zetten. Zie bijvoorbeeld het verschil tussen:

Mijn partner heeft het huis opgeruimd.

En:

Mijn partner heeft het huis ‘opgeruimd’.

Door in de laatste zin het woord ‘opgeruimd’ te accentueren door het tussen aanhalingstekens te zetten, geef je aan dat het huis helemaal niet zo opgeruimd was. Sterker nog: het is waarschijnlijk nog steeds een bende!

In dit voorbeeld maken aanhalingstekens het woord én de uiteindelijke zin sarcastisch. En zoals je vorige zin dus kunt opvatten als een vorm van opruimontkenning, kun je de aanhalingstekens van Baudet opvatten als een vorm van Holocaustontkenning.

Wanneer welke aanhalingstekens?

Oké, helder: enkele aanhalingstekens zet je dus in als je iets ironisch, sarcastisch of spottend bedoelt. Maar wanneer nog meer? Je schrijft enkele aanhalingstekens als je:

• een zelfbedacht woord je tekst in fietst (denk bijvoorbeeld aan ‘vervinexen’ of ‘pizzabode’)
• woorden citeert die niet écht zijn gezegd, maar wel een algemene mening aangeven (bijvoorbeeld: je hoort vaak opmerkingen als ‘de politiek weet niet wat er speelt in de samenleving’)
• een woord naar zichzelf als woord wilt laten verwijzen (bijvoorbeeld: ‘kennismaken’ is één woord)
• een lange titel van een boek of film noemt. Let op: alleen als je anders niet weet wanneer de titel eindigt (bijvoorbeeld: ‘Komt een vrouw bij de dokter’ is één van mijn favorieten)

Soms gebruiken schrijvers geen enkele aanhalingstekens maar kiezen ze ervoor om het desbetreffende woord of zin cursief te maken. Dubbele aanhalingstekens gebruik je om:

• een letterlijk citaat aan te geven (Ik zei vanochtend: “Ik ben om 5 uur thuis.”)

‘Vroeger’ maakten we ook nog onderscheid tussen hoge en lage aanhalingstekens. Bovenstaand voorbeeld werd dan: „Ik ben om 5 uur thuis.” Maar omdat de meeste typmachines (!) geen dubbel aanhalingsteken voor onderaan de regel hadden, werden de aanhalingstekens bovenaan gezet. De daaropvolgende tekstverwerkingsprogramma’s op computers pasten zich daarop aan. En zo geschiedde.

Meer weten?

Dus: aanhalingstekens are your best friend als je iemand wilt citeren, een woord wilt accentueren of de spot wilt drijven met iets. Al raden we je aan om alleen de spot te drijven met zaken die wél door de beugel kunnen.

Wil je meer weten over hoe je interpunctie gebruikt? Of hoe je je tekst nóg meer structureert? Daar helpen we je graag bij: neem gerust contact met ons op!

Wil je elke week schrijftips in je inbox? Zodat je het beste uit je teksten haalt?