Wanneer gebruik je afkortingen en wanneer liever niet? En als je ze dan toch gebruikt, hoe schrijf je ze dan goed? Wanneer krijgen ze een hoofdletter, wanneer gebruik je punten? Om nog maar niet te spreken over samenstellingen met andere woorden: dan zijn veel schrijvers het spoor écht bijster. Daarom geven we je in dit blog een handige checklist!

Of wij fan zijn van afkortingen? Heel eerlijk: nee. Afkortingen maken teksten vaak lastiger te lezen en te begrijpen. Eigenlijk is elke afkorting, hoe veelvoorkomend ook, een kleine rebus voor je brein. Het remt je af, je leesflow wordt onderbroken én je brein moet harder werken. Drie dingen die mensen gewoonweg nooit fijn vinden. Dus als je afkortingen kunt voorkomen, doe dat dan zeker!

Afkortingen komen uit het pre-digitale tijdperk, toen tekstruimte nog duur en schaars was (denk aan heerlijk complexe contactadvertenties in de kranten van begin vorige eeuw):

Soorten afkortingen

Hoewel we nu niet meer per karakter hoeven te betalen, zijn afkortingen nog steeds een veelgebruikt element in onze taal. Is dat echt nodig? Soms wel, soms niet. We zien een aantal soorten heel vaak terugkomen in teksten:

1. Afkortingen voor gewone woorden

Deze groep zien we superveel, denk aan bijv., d.d., of tav. Hoeft niet, zeggen wij. Deze afkortingen maken de tekst onnodig lastig leesbaar. Gewoon uitschrijven dus! Bijvoorbeeld, van en ten aanzien van (of liever nog: over) lezen een stuk prettiger.

2. Bekende afkortingen van namen of zelfstandig naamwoorden

Als het gaat om afkortingen die bijna iedereen kent, kunt je ze gewoon gebruiken. De kans is zelfs groot dat mensen bij Koninklijke Luchtvaart Maatschappij even moeten denken, en bij KLM meteen weten waar je het over hebt. Ook een PDF´je is herkenbaarder dan een Portable Document Format.

Kleine valkuil: zorg ervoor dat je zéker weet dat de term niet alleen voor jezelf vanzelfsprekend is. Test het desnoods even op je doelgroep: begrijpen zij ‘m ook zonder problemen? Weet je het niet zeker? Dan is het devies altijd: uitschrijven!

3. Niet-bekende afkortingen

Soms zijn afkortingen minder alom bekend. En toch kunnen ook deze een tekst juist leesbaarder maken. Het is nu eenmaal fijner als mensen zich niet steeds door de héle naam van de United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization hoeven te worstelen, maar daarna steeds UNESCO kunnen lezen. Het is dan wel belangrijk dat je de goede handvaten geeft om de afkorting te begrijpen. Zorg er daarom voor dat je je afkorting bij het eerste gebruik even uitlegt. Dat kun je simpelweg zo doen:

De United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) is in 1945 opgericht. UNESCO heeft als doel armoede bestrijden.

Oké, maar hoe schrijf je afkortingen dan?

Je hebt besloten dat er toch wat afkortingen in je tekst passen. Prima, natuurlijk! Maar hoe schrijf je die dan precies? Wanneer gebruik je hoofdletters en wanneer niet? En is een punt nodig? Met deze checklist weet je zeker dat je je afkorting goed schrijft!

• Kort je een naam af? Gebruik dan hoofdletters
  Voorbeeld: ANWB, GGD, EU
• Geen naam? Gebruik dan altijd kleine letters
  Voorbeeld: coa, mbo
• Spreek je je afkorting letter voor letter uit? Dan gebruik je geen punt.
  Voorbeeld: tv, btw
• Spreek je het uit alsof het hele woord er staat? Gebruik dan wel een punt.
  Voorbeeld: Excl., enz.
• Er komt meestal een punt per afgekort woord.
  Voorbeeld: (t.z.t., m.a.w.)
  Maar ook daar zijn weer uitzonderingen op, zoals z.o.z.

Eigen woorden en andere uitzonderingen

Natuurlijk zijn er uitzonderingen – het gaat nou eenmaal over de Nederlandse taal. Bij afkortingen die mensen zelf verzonnen hebben, vaak merknamen, volg je meestal de schrijfwijze van de bedenker, zoals VNO-NCW of de UvA.

Ook veel wetten (Wmo of AOW) krijgen hoofdletters. Hetzelfde geldt voor veel ziekten (MS en COVID-19) maar natuurlijk weer niet voor álle ziekten (hiv, bijvoorbeeld). En gebruik je een afkorting in een samenstelling, dan is een koppelteken het meest gangbaar: tv-programma, mbo-opleiding.

Wist je dat: zoekmachines ook fan zijn van uitgeschreven teksten? Zij begrijpen ook beter waar je het over hebt als je verkorte vormen van woorden vermijdt!

Twijfel je over je schrijfwijze?

Hopelijk hebben we je hier alvast een leidraad gegeven. Maar het Nederlands zou het Nederlands niet zijn als het niet nog veel meer uitzonderingen kent. Wil je zeker weten dat je je afkorting goed gebruikt? Check dan bijvoorbeeld deze spellingsite om de meest voorkomende schrijfwijze te achterhalen. Of vraag het ons, we denken graag met je mee!

Meer schrijftips?

Wil je elke week schrijftips in je inbox? Zodat jij de beste teksten schrijft die je kunt?