Je herkent het vast: je vertelt een verhaal en ineens komen er zo veel andere details bij kijken dat je afdwaalt van de kern. Ik heb dat regelmatig. Of eigenlijk heel vaak. Niets mis mee, maar de kans is groot dat je in dat hele lange verhaal informatie geeft die eigenlijk overbodig is. Precies dat gebeurt ook bij een pleonasme. Wat is het precies en hoe werkt het?  

Wat is een pleonasme?

Met een pleonasme geef je dubbele informatie. Net als bij een tautologie, maar dan anders. Bij een tautologie gebruik je vaak twee synoniemen, terwijl bij een pleonasme de woorden niet hetzelfde betekenen. Neem bijvoorbeeld ‘een ronde cirkel’ of ‘witte sneeuw’. Een cirkel is altijd rond en sneeuw (bij voorkeur) altijd wit: de bijvoeglijke naamwoorden hoeven er dus eigenlijk niet eens bij.

Een pleonasme is dus een combinatie van woorden waarbij het ene woord de eigenschap van het andere woord herhaalt. Het woord pleonasme is afkomstig van het Griekse woord πλεονασμóς: pleonasmós, dat ‘overvloed’ betekent. Precies wat het is dus!

Is een pleonasme een stijlfout?

Zoals je misschien al wel weet is een contaminatie een stijlfout. Hoe zit dat dan met een pleonasme? Het kan een stijlfout zijn, maar dat hoeft niet. Als je als schrijver ergens de nadrukt op wilt leggen, kun je bewust een pleonasme gebruiken. Maar schrijf je per ongeluk dubbelop? Dan is er wel sprake van een stijlfout.

Voorbeelden 

Tijd voor wat voorbeelden! Want hoe fijn is het als je ze zelf al uit je tekst kunt halen voordat iemand anders dat doet? Hier komen veelgemaakte pleonasmen:

• Hete zon
• Witte sneeuw
• Mondeling gesprek
• Omlaag vallen
• Gratis geschenk
• Houten boomstam
• Grote reus
• Uitstellen tot een ander moment

Wil jij niet meer onbewust in de herhaling vallen? Kun je daar een flinke portie creativiteit bij gebruiken? We helpen je graag: neem gerust contact met ons op! Wil je nog meer inspiratie of schrijftips in je inbox?